Jak bezpiecznie i skutecznie stosować leki – zasady farmakoterapii w pigułce

2017-12-12

Apteka, gdzie jestem zatrudniona znajduje się tuż przy szpitalu. Tamtego przedpołudnia przyszłam wcześniej do pracy. Zadzwonił do mnie brat. - Pamiętasz jakie leki przyjmuje babcia? - Tak. Dlaczego pytasz? - Czy możesz przyjść na SOR i powiedzieć lekarzowi ich nazwy? Babcia jest nieprzytomna i próbują znaleźć przyczynę. Pięć minut później byłam na miejscu i wymieniłam co babcia przyjmuje. Lekarz potwierdził, że prawdopodobnie babcia - 86 letnia kobieta - zażyła jednocześnie silny lek przeciwbólowy i nasenny, dlatego rano, gdy mój brat ją odwiedził nadal spała i nie można było jej dobudzić. Moja rodzina najadła się strachu. Od tamtej pory nasza seniorka dwa razy pyta lekarza jak zażywać leki i z czym ich nie łączyć. Często też prosi mnie bym jej dokładnie opisała opakowania leków, o której godzinie zażywać i w jaki sposób. Ta historia skończyła się szczęśliwie. Jednak ku przestrodze postanowiłam napisać ten artykuł, by podobne sytuacje nikomu się nie przytrafiły. Zamierzam przedstawić żelazne zasady farmakoterapii, których przestrzeganie zapewni bezpieczeństwo i skuteczność leczenia.

Jak bezpiecznie stosować leki?

Przyjmuj leki zgodnie z zaleceniami lekarza. Leki nie działają u pacjentów, którzy ich nie biorą. Nie zmieniaj ilości, ani pór ich przyjmowania. Zalecenia te są niezwykle istotne dla prawidłowej terapii. Są leki, które wchłaniają się z przewodu pokarmowego tylko na czczo, a wręcz zaleca się by dzień wcześniej nie jeść po godzinie 18. Również istnieją takie, które należy brać wieczorem, bo działają tylko nocą np. obniżające cholesterol. Niektóre leki na nadciśnienie najlepiej połykać wieczorem, by zniwelować skutki spadku ciśnienia, takie jak zawroty i bóle głowy. Ważne jest, by nie przerywać stosowania leków bez konsultacji z lekarzem. Zdarza się, że trakcie leczenia czujemy się dużo gorzej, niż przed jego rozpoczęciem np. podczas leczenia antydepresantami. Powodują one w pierwszych tygodniach obniżenie poziomu serotoniny i spadek nastroju. Jest to jednak przejściowy efekt. Dlatego w żadnym wypadku nie należy zmieniać dawki lub rezygnować z leczenia, a swoje wątpliwości trzeba rozwiać konsultując się z lekarzem lub farmaceutą.

Czym popijać leki?

Leki zawsze popijaj letnią wodą. Nie należy popijać ich herbatą, kawą, napojami alkoholowymi ani sokami owocowymi. Powyższe napoje mogą zmniejszyć wchłanianie lub spowodować nieskuteczność medykamentu. Szczególnie kłopotliwy jest sok grejpfrutowy. Należy go wykluczyć z menu przyjmując leki nasenne, przeciw alergii (antyhistaminowe) i przeciw chorobie refluksowej. W połączeniu z lekami zmniejszającymi krzepliwość krwi wywołuje krwotok! Alkohol w znacznej mierze może niebezpiecznie nasilić skutki uboczne (np. w przypadku połączenia z paracetamolem uszkadza wątrobę). Zbyt ciepła woda rozpuszcza otoczkę leków, która pełni bardzo ważną funkcję, wpływając na skuteczność terapii. Z kolei mleko potrafi unieczynnić antybiotyki z grupy tetracyklin.

W jakich odstępach od posiłków najbezpieczniej zażywać leki?

Zachowaj odstępy między posiłkami i zażywaniem leków, tak jak zaleci lekarz. Niektóre leki mogą zadziałać zbyt silnie, ponieważ tłuszcz dostarczany np. z obiadem zwiększa ich wchłanianie z przewodu pokarmowego. Są też leki, które należy przyjmować w trakcie posiłków, aby np. zmniejszyć nudności (nystatyna), lub zwiększyć ich skuteczność.

Czy przyjmując leki mogę prowadzić samochód?

Upewnij się, czy przyjmując określone leki możesz prowadzić samochód lub pić alkohol. W obu przypadkach możesz narazić nie tylko własne życie lub zdrowie. Wiele leków na zwykłą alergię może osłabić zdolności skupienia uwagi lub wydłużyć czas reakcji, co jest istotne na drodze. Alkohol znacząco wpływa na działanie wielu leków, jak już wspomniałam nasilając ich skutki uboczne, a osłabiając terapeutyczne. Niektóre połączenia mogą być szczególnie niebezpieczne.

Stosuj antybiotykoterpię zgodnie z zleceniami lekarza:

Bardzo istotne w antybiotykoterapii jest przestrzeganie równych odstępów czasowych między kolejnymi dawkami leku. Oznacza to, że każda kolejna dawka musi być zażyta o określonej godzinie. Bywa to uciążliwe, szczególnie w przypadku preparatów przyjmowanych co 8 godzin, bo zdarza się, że trzeba obudzić się w nocy, by zażyć kolejną dawkę. Gwarantuje to jednak skuteczność terapii, ponieważ stale utrzymywane jest to samo stężenie leku we krwi. Co za tym idzie – bakterie nie mają okazji, by od nowa się namnożyć często w bardziej zjadliwej, bo odpornej na antybiotyk postaci.
Antybiotyk bezwzględnie i zawsze należy wybrać do końca, nigdy nie zostawiać na później. Lekarz często zaleca brać go 7 dni, ponieważ tyle trwa eliminacja bakterii z organizmu. Przerwanie antybiotykoterapii, bo po 4 dniach czujemy się już dobrze grozi odnowieniem bakterii w postaci zjadliwszej, bo odpornej na brany przez nas lek.
Nigdy nie należy brać antybiotyku na własną rękę, bo został z poprzedniej kuracji. Szkodzimy w ten sposób sobie i innym, ponieważ tworzą się szczepy oporne na brany przez nas antybiotyk. Są one zdolne przekazać gen oporności innym bakteriom. Po paru latach taki lek staje się bezużyteczny dla wszystkich ludzi.

Które leki można bezpiecznie łączyć ze sobą?

Jeśli bierzemy już jakieś leki, to zanim sięgniemy po kolejny preparat leczniczy, choćby przeciwbólowy lub ziołowy, powinniśmy skonsultować to z lekarzem lub farmaceutą. To też powód dla którego nie możemy brać jakiegoś leku na własną rękę, bo akurat sąsiadce pomógł na tę samą dolegliwość. Wiele substancji wchodzi ze sobą w interakcje - swoisty konflikt - który może zmienić działanie branych przez nas leków - zupełnie je osłabiając lub przeciwnie, niebezpiecznie nasilając. Przykładem jest klopidogrel – lek przeciw krzepliwości krwi – podawany np. po wszczepieniu stentu przy zawale serca. Wraz z lekami przeciw wrzodom żołądka (inhibitory pompy protonowej) staje się nieskuteczny, co grozi kolejnym zawałem.

Czy tabletki należy rozgryzać?

Nie rozgryzajmy tabletek. Są one powlekane specjalną osłoną, która pełni wielorakie, bardzo ważne funkcje i niejednokrotnie przesądza o działaniu leku. M. in. chroni substancję leczniczą przed rozpadem w kwaśnym soku żołądka i zapewnia, że substancja lecznicza wchłonie się w jelicie, gdzie jest właściwy dla niej odczyn zasadowy. Takie tabletki nazywamy dojelitowymi. Osłona również przedłuża jej uwalnianie, a co za tym idzie wydłuża czas działania leku w organizmie. Są to preparaty, które w swojej nazwie zawierają skróty „ER”, „XL”, „CR”, „MR”, „XR”. Są też leki niepowlekane, na których powierzchni znajdują się kreski, krzyżyki lub trójkąty. Są to m.in. leki stosowane w niewydolności serca, których bardzo małe dawki mają za zadanie chronić i wzmacniać ten narząd. Te możemy dzielić. Do dzielenia na mniejsze kawałki jest przeznaczona też większość antybiotyków, których wielkość często bywa kłopotliwa do połknięcia szczególnie dla dzieci i osób starszych. Należy jednak pamiętać, by te mniejsze porcje zostały przyjęte w jak najkrótszym czasie (do 20 minut), by nie osłabiać działania leku.

Gdzie znajdę informację na temat stosowania leku?

Czytajmy ulotki. Są tam wszystkie potrzebne informacje, które pomogą nam brać leki we właściwy i bezpieczny sposób. Od pory i sposobu zażycia np. w trakcie jedzenia, przez działania niepożądane, po ostrzeżenia związane z obsługą maszyn i prowadzeniem pojazdu po ich zażyciu.

Autor: mgr farm. Natalia Fijałkowska

Pokaż więcej wpisów z Grudzień 2017