Astma oskrzelowa u dzieci

Dr n. med. Beata Jakubowska-Zając - specjalista chorób dzieci

NZOZ ?OPTI-MED? Poradnia Dzieci, Nowy Sącz ul. 29-listopada 14D

Klinika Pediatrii Pneumonologii i Alergologii w IGiCHP w Rabce ?Zdrój

ASTMA OSKRZELOWA U DZIECI ? JAK WYBRAĆ INHALATOR, JAK DBAĆ O MAŁEGO ASTMATYKA, NA CO UWAŻAĆ

Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą przebiegającą ze stanem zapalnym w obrębie błony śluzowej oskrzeli, wyniku czego są uwalniane różnego rodzaje substancje zapalne. Przewlekle zapalenie jest związane z nadreaktywnością oskrzeli i prowadzi do ich przebudowy. Następstwem tych procesów są nawracające i wykazujące zmienne nasilenie objawy takie jak: świszczący oddech, duszności, ucisk w klatce piersiowej, kaszel występujący często w nocy, nad ranem lub po wysiłku, który ustępuje on samoistnie lub pod wpływem leczenia.

Jeśli chodzi o czynniki ryzyka astmy oskrzelowej należy tu przede wszystkim wymienić:

- atopię,

- alergiczny nieżyt nosa,

- atopowe zapalenie skóry,

- nawracające stany zapalne dróg oddechowych u dzieci poniżej 2 roku życia,

- astma oskrzelowa u ojca, astma oskrzelowa u matki, astma oskrzelowa u rodzeństwa,

- palenie tytoniu u rodziców,

- IgE zależne uczulenie,

Analiza sezonowości występowania objawów i zmienności dobowej może ułatwić ustalenie przyczyny choroby i doboru odpowiedniej terapii. U niemowląt i małych dzieci pierwszą manifestacją astmy oskrzelowej są często powtarzające się zapalenia oskrzelików czy tzw. obturacyjne zapalenia oskrzeli.

W leczeniu astmy oskrzelowej wyróżniamy dwa rodzaje leków:

leki kontrolujące astmę oskrzelową - wziewne glikokortykosteroidy, długo działające ?₂ ?mimetyki, leki przeciwalergiczne, antagoniści receptora leukotrienowego, preparat teofiliny o przedłużonym uwalnianiu,

leki stosowane doraźnie ? podczas zaostrzenia (szybko działający ?₂ ?mimetyk).

Wziewne glikokortykosteroidy (wGKS) są lekami stosowanymi w celu leczenia przewlekłego stanu zapalnego i zapobiegania zaostrzeniom astmy. W wytycznych dotyczących leczenia astmy u niemowląt i małych dzieci wGKS są to podstawowe leki stosowane w jej leczeniu. Miejsce, w którym najbardziej działa wziewny glikokortykosteroid (wGKS) to błona śluzowa dróg oddechowych.

Należy pamiętać, że u dzieci z astmą oskrzelową w drogach oddechowych cały czas toczy się stan zapalny mimo że pacjent nie odczuwa żadnych objawów, dlatego nie można odstawiać leków pomimo braku objawów klinicznych. Odpowiednie leczenie zmniejsza ryzyko kolejnych zaostrzeń.

Celem leczenia przeciwastmatycznego jest wyeliminowanie epizodów zaostrzeń (duszność, świszczący oddech) po ekspozycji na czynnik wyzwalający tj: wysiłek fizyczny, podczas śmiechu czy płaczu, po narażeniu na dym tytoniowy, podczas oddychania zimnym powietrzem wówczas mówimy, że astma oskrzelowa jest dobrze kontrolowana czyli taka która nie zaburza normalnego funkcjonowania dziecka.

W czasie leczenia astmy oskrzelowej ważne jest, aby zawsze stosować się do zaleceń lekarza. Rodzic może prowadzić dzienniczek dotyczący przebiegu choroby swojego dziecka, gdzie może notować zużycie leków doraźnych (?₂-mimetyków krótko działających) okresy zaostrzenia, czynniki je wyzwalające, samopoczucie dziecka, sen dziecka (wybudzenia). Dzięki takim informacjom będzie możliwe zoptymalizowanie leczenia i zaplanowanie dalszego postępowania.

Aerozoloterapia jest postępowaniem leczniczym polegającym na podaniu leku do układu oddechowego w formie aerozolu. W leczeniu astmy oskrzelowej wykorzystuje się urządzenia, które generują cząsteczki koloidalne mogące dotrzeć i ulec depozycji w obrębie błony śluzowej oskrzeli ? uważa się, że warunek ten spełniają cząsteczki o rozmiarach 2-5?m. Leki wziewne stosowane w terapii astmy oskrzelowej muszą być tak dobrane, aby ich depozycja w obrębie błony śluzowej była jak najbardziej efektywna.

Do najczęściej stosowanych systemów inhalacyjnych należy:

- inhalator ciśnieniowy z dozownikiem (pMDI) z lub bez KI (komora inhalacyjna),

pMDI- BA inhalator pMDI aktywowany wdechem,

- inhalator suchego proszku (DPI),

- nebulizator.

Wybór odpowiedniego systemu inhalacyjnego zależy przede wszystkim od wieku dziecka.

Zalecane systemy inhalacyjne przedstawia poniższa tabela.

Jednym z istnych czynników decydujących o skuteczności aerozoloterapii jest nauka prawidłowego używania danego inhalatora. U blisko połowy pacjentów z astmą oskrzelową technika inhalacji jest nieprawidłowa, dlatego istotna jest edukacja i kontrola sposobu przyjmowania leków.

Należy podkreślić, że zastosowanie ustnika u dzieci, które potrafią go utrzymać istotnie zwiększa depozycje leku w drogach oddechowych w porównaniu z podawaniem go przez maskę twarzową. Trzymanie maski lub samego wylotu nebulizatora w pobliżu twarzy dziecka ze strumieniem aerozolu skierowanym w stronę ust czy nosa jest techniką nieprawidłową, również płacz dziecka pomimo forsownego oddychania powoduje znacznie zmniejszenie efektywności inhalacji.

W przypadku aerozoloterapii należy zapobiegać kandydozie (grzybicy) i zapaleniu jamy ustnej, dlatego po każdej inhalacji leku należy wypłukać jamę ustną, gardło i przemyć usta. Jeżeli nie jest możliwe przepłukanie gardła, należy po inhalacji podać nieco wody, jak również wytrzeć twarz wokół ust, ponieważ na skórze może pozostawać lek. Jeśli z kolei płukanie ust jest niemożliwe należy przynajmniej wytrzeć usta i okolicę twarzy wilgotną gazą.

Rodzice mający dziecko chorujące na astmę oskrzelową powinni zadbać przede wszystkim o otoczenie małego astmatyka. Polega to na przygotowaniu domu poprzez eliminację czynników, które mogłyby spowodować zaostrzenie astmy, dlatego warto zwrócić uwagę na:

częste odkurzanie i suszenie materaców na słońcu,

właściwe czyszczenie filtra klimatyzacji,

zapobieganie zawilgoceniu pomieszczenia dzięki jego dobrej wentylacji,

odkurzenia drzwi i regałów,

częste pranie zasłon,

częste odkurzanie futrzanej lub syntetycznej wersalki,

odkurzenie miejsc w szczelinach między meblami,

nie należy palić papierosów w domu,

nie używać dywanów,

nie używać naturalnych wypełnień w materacach i poduszkach,

unikać futrzanych zabawek,

nie hodować roślin doniczkowych,

w miarę możliwości unikać trzymania zwierząt w domu,

należy dbać o dobry sen dziecka.